Η Πορεία Των Τυφλών, Η Σφραγίδα.Οι Συμφωνίες Κορυφής του 1977

12 Φεβρουαρίου 1977,

Τρία χρόνια μετά το έγκλημα της Τουρκικής Εισβολής ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, σύρεται σε μιας συμφωνία με τον ΤΚ «ηγέτη» , όχι με τον πραγματικό αντίδικο, τον Εισβολέα, την Τουρκία.

Μαζί με την τότε  ΕΚ ηγεσία, ελπίζουν σε  σύντομη επίλυση του Κυπριακού μέσω μιας «ρεαλιστικής» λύσης. Την εγκαθίδρυση μιας «δίκαιας» Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Σαν αντάλλαγμα ελπίζουν σε «γενναίες» εδαφικές αναπροσαρμογές που θα επιτρέψουν μεγάλο ποσοστό των προσφύγων να επιστρέψουν.

Σήμερα, 48 χρόνια μετά, η πραγματικότητα, αμείλικτη, διαψεύδει οικτρά τους ευσεβοποθισμούς της τότε τυφλής ηγεσίας.

Σήμερα,  48 χρόνια διαδοχικών διαψεύσεων δεν έπεισαν την σημερινή πολιτική ηγεσία περί του μάταιου και επικίνδυνου δρόμου της «επανένωσης». ^[1]

Τι ήταν όμως οι συμφωνίες κορυφής; πως φτάσαμε σε αυτές; Ποια η κληρονομιά τους; Ποιο το απότοκο τους;

Ανάλυση:
Οι Συμφωνίες Κορυφής του 1977, το Κυπριακό και η Τουρκική Αποθράσυνση

Οι Συμφωνίες Κορυφής του 1977 ^[i]

Οι Συμφωνίες Κορυφής της 12ης Φεβρουαρίου 1977, μεταξύ του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και του Ραούφ Ντενκτάς, αποτέλεσαν το πιο κομβικό σημείο για την μετέπειτα πολιτική στο Κυπριακό. Θεμελίωσαν τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία (ΔΔΟ) ως τη βάση για την επίλυση του προβλήματος, ανοίγοντας τον δρόμο για μια διευθέτηση που ενίσχυσε τις τουρκικές επιδιώξεις.

Τι πήραν οι Τούρκοι:

1. Αποδοχή της Γεωγραφικής Ομοσπονδίας (έμμεσα Διζωνικής):

• Η αποδοχή του γεωγραφικού διαχωρισμού – έμμεσα της διζωνικότητας (έστω και αν δεν καταγράφηκε λεκτικά), ενίσχυσε τη λογική του εδαφικού διαχωρισμού, παραχωρώντας έμμεσα νομιμοποίηση στην τουρκική στρατιωτική κατοχή.
• Η δικοινοτική ισότητα που συγκαλυμμένα εισήχθηκε και οδήγησε στην μετέπειτα “πολιτική ισότητα”, έθεσε τις δύο κοινότητες σε ίση βάση, παρά το γεγονός ότι οι Τουρκοκύπριοι αποτελούν μικρή μειοψηφία στο νησί (περίπου 18% του πληθυσμού).

2. Διεθνής αναγνώριση της τουρκικής παρουσίας

• Η παρουσία της τουρκικής στρατιωτικής μηχανής στο νησί ουσιαστικά έγινε αποδεκτή ως “πραγματικότητα” μέσω των διαπραγματεύσεων, υποβαθμίζοντας την ευθύνη της Τουρκίας ως εισβολέα.

Τι έδωσαν οι Έλληνες:

1. Υποβάθμιση της εισβολής και κατοχής:

• Η ελληνική πλευρά απέτυχε να διατηρήσει το Κυπριακό ως διεθνές ζήτημα εισβολής και κατοχής, επιλέγοντας την προσέγγιση της “συμφιλίωσης” μέσω ενδοκοινοτικών συνομιλιών

2. Αποδυνάμωση των διπλωματικών εργαλείων:

• Η αποδοχή του τουρκοκυπριακού ηγέτη ως ισότιμου συνομιλητή υποβάθμισε τον ρόλο της Τουρκίας ως πρωταρχικού υπεύθυνου για την κρίση.

Πώς φτάσαμε στις Συμφωνίες Κορυφής

Οι Συμφωνίες Κορυφής ήταν το αποκορύφωμα μιας σειράς κρίσιμων γεγονότων μετά την τουρκική εισβολή του 1974. Η ελληνική και κυπριακή πολιτική απέτυχε να αξιοποιήσει τη διεθνή κατακραυγή κατά της Τουρκίας και σταδιακά ενσωμάτωσε τουρκικές θέσεις στη διαδικασία επίλυσης.

Σύσκεψη Αθηνών (30 Νοεμβρίου 1974) ^[2]  :

Σε αυτή τη σύσκεψη, αποφασίστηκε ότι η διζωνική ομοσπονδία θα μπορούσε να αποτελέσει βάση για λύση, υποχωρώντας στις τουρκικές απαιτήσεις. Αυτό αποτέλεσε την πρώτη επίσημη παραδοχή μιας πολιτικής που οδηγούσε στη διχοτόμηση.

Ανακήρυξη του “Ομόσπονδου Τουρκικού Κράτους” (1975):

Η Τουρκία προχώρησε στην ίδρυση του “Τουρκικού Ομόσπονδου Κράτους Κύπρου” στις κατεχόμενες περιοχές, προσπαθώντας να εδραιώσει τον διαχωρισμό και να εξασφαλίσει τη νομιμοποίηση της διχοτόμησης. Αντί να αντιμετωπιστεί αυτή η κίνηση ως εχθρική πράξη, οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν με όρους που ευνοούσαν την τουρκική στρατηγική.

Συμφωνίες Βιέννης (1975-1976):

Οι συνομιλίες επικεντρώθηκαν κυρίως σε ανθρωπιστικά θέματα, όπως η ανταλλαγή πληθυσμών και οι επιστροφές περιουσιών. Αντί να αναδειχθεί η ευθύνη της Τουρκίας, η ελληνική πλευρά συνέχισε να διαπραγματεύεται με τους Τουρκοκύπριους, αποδυναμώνοντας την αρχική θέση της.

Το εμπάργκο όπλων: Από ευκαιρία, μπούμερανγκ

Μετά την τουρκική εισβολή, οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν εμπάργκο όπλων στην Τουρκία (1975). Θεωρητικά, το εμπάργκο θα μπορούσε να αποτελέσει ισχυρό μοχλό πίεσης για την αποκατάσταση του status quo στην Κύπρο. Στην πράξη, όμως, η δυναμική αυτή χάθηκε λόγω πολιτικών χειρισμών και ανεπαρκούς ελληνικής στρατηγικής.

Το εμπάργκο ως μοχλός πίεσης:

1. Διπλωματική ευκαιρία:
   Το εμπάργκο έδωσε στην Ελλάδα και την Κύπρο τη δυνατότητα να πιέσουν τη διεθνή κοινότητα να απαιτήσει από την Τουρκία την αποχώρηση των στρατευμάτων της από την Κύπρο.
2. Ανατροπή ισορροπιών:
   Εάν η ελληνική πλευρά είχε εκμεταλλευτεί την ευκαιρία, θα μπορούσε να ενισχύσει τη στρατιωτική της θέση στην Ανατολική Μεσόγειο. Η στρατιωτική αποδυνάμωση της Τουρκίας θα είχε περιορίσει τις δυνατότητες της Άγκυρας να διατηρήσει την κατοχή.

Πώς έγινε μπούμερανγκ:

1. Πίεση προς την Κυπριακή Δημοκρατία:
   Οι ΗΠΑ, αντί να χρησιμοποιήσουν το εμπάργκο ως μοχλό πίεσης προς την Τουρκία, πίεσαν την ελληνοκυπριακή πλευρά να αποδεχθεί τις τουρκικές απαιτήσεις στις διαπραγματεύσεις.
2. Ανεξαρτησία της Τουρκίας:
   Η Τουρκία αξιοποίησε το εμπάργκο για να ενισχύσει την εγχώρια αμυντική της βιομηχανία, με αποτέλεσμα να αποκτήσει μεγαλύτερη στρατιωτική αυτονομία, η οποία αργότερα της επέτρεψε να επεκτείνει τις επιθετικές της κινήσεις στην περιοχή.

Το μέγιστο λάθος:
Διαπραγματεύσεις με τους “στασιαστές”, Όχι με τον εισβολέα

Η απόφαση να αντιμετωπιστεί το Κυπριακό ως “ενδοκοινοτική διαφορά” ήταν στρατηγικό σφάλμα. Αντί να απαιτηθεί η αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και η αντιμετώπιση της Τουρκίας ως επιτιθέμενης δύναμης, η ελληνική πλευρά εισήλθε σε συνομιλίες με την τουρκοκυπριακή ηγεσία.

Συνέπειες:

1. Νομιμοποίηση της τουρκικής παρουσίας:
   Η Τουρκία εμφανίστηκε ως “εγγυήτρια δύναμη” που προστατεύει τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων, αποφεύγοντας την καταδίκη για εισβολή.
2. Απώλεια της πρώτης γραμμής άμυνας:
   Το Κυπριακό έπαψε να θεωρείται διεθνές ζήτημα κατοχής και μετατράπηκε σε διαπραγμάτευση εσωτερικών διαφορών.

Τι επιβαλλόταν να πράξουμε: Η Αντιμετώπιση βάση Ορθολογικής Λογικής και  διαχρονικών κανόνων στρατηγικής.

Ο Θουκυδίδης, στο έργο του, περιγράφει ότι η επιτυχής διαχείριση κρίσεων βασίζεται στην πρόταξη του δικαίου, στη διπλωματική ισχύ και στην αποτροπή μέσω στρατιωτικής ισχύος. Αν η Ελλάδα και η Κύπρος είχαν ακολουθήσει αυτή τη στρατηγική, τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά.

Πρόταξη του δικαίου:

• Επίμονη και Διαρκής καταγγελία της Τουρκίας ως εισβολέα και κατοχικής δύναμης σε διεθνή φόρα.
• Αξιοποίηση διεθνών οργανισμών (ΟΗΕ, Δικαστήριο της Χάγης) για την καταδίκη των τουρκικών ενεργειών.

Διπλωματική ισχύς:

• Δημιουργία ισχυρών συμμαχιών με κράτη της Ανατολικής Μεσογείου (Ισραήλ, Αίγυπτος) και των Βαλκανίων για την απομόνωση της Τουρκίας.
• Ανάδειξη του Κυπριακού ως καθολικού ζητήματος εισβολής, κατοχής και παραβίασης του διεθνούς δικαίου, αντί για τοπικό ενδοκοινοτικό ζήτημα.

Στρατιωτική ισχύς:

• Ενίσχυση της εθνικής άμυνας Ελλάδας και Κύπρου με κοινό στρατηγικό δόγμα και συντονισμό στρατιωτικών δυνάμεων.
• Επένδυση σε στρατιωτική τεχνολογία και αξιοποίηση του εμπάργκο κατά της Τουρκίας για την ανατροπή της ισορροπίας ισχύος.

Αποτροπή της σημερινής αποθράσυνσης της Τουρκίας

Η αποδοχή της διζωνικής ομοσπονδίας και η στρατηγική αδράνεια μετά το 1974 συνέβαλαν στην ενίσχυση της τουρκικής επιθετικότητας. Η Τουρκία, ενισχυμένη από τις επιτυχίες της στο Κυπριακό, επέκτεινε τις διεκδικήσεις της στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο:

• Αμφισβήτηση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων: Σήμερα, η Τουρκία διεκδικεί ελληνικά νησιά και προωθεί την ιδέα της “Γαλάζιας Πατρίδας”.
• Αναβίωση του “Εθνικού Όρκου”: Η τουρκική πολιτική στοχεύει στην ανάκτηση εδαφών που θεωρεί “χαμένα” από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Αν η ελληνική πλευρά είχε κρατήσει σθεναρή στάση από το 1974, προβολή του διεθνούς δικαίου, διπλωματική ισχύ και στρατιωτική αποτροπή, η Τουρκία θα είχε αποθαρρυνθεί από την υιοθέτηση τέτοιων ακραίων επεκτατικών πολιτικών.

Ποια τα μέτρα που μπορούν και πρέπει να ληφθούν σήμερα για περιορισμό της ζημίας

Η αποθράσυνση της Τουρκίας και οι συνεχιζόμενες προκλήσεις της στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο αναδεικνύουν την ανάγκη μιας νέας στρατηγικής που θα εστιάζει στη συνολική ενοποίηση του ελλαδικού και κυπριακού ζωτικού χώρου σε έναν ενιαίο εθνικό ζωτικό χώρο των Ελλήνων. Παράλληλα, απαιτείται η δημιουργία ισχυρών περιφερειακών και διεθνών συμμαχιών για την ανάσχεση της τουρκικής επιθετικότητας και τον έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου.

Ενοποίηση του εθνικού ζωτικού χώρου Ελλάδας και Κύπρου

1. Ορισμός ενιαίου στρατηγικού δόγματος Ελλάδας-Κύπρου:

• Η Ελλάδα και η Κύπρος πρέπει να αντιμετωπίσουν τα ζητήματα ασφάλειας, οικονομίας και ενέργειας ως κοινά, με ενιαίο στρατηγικό όραμα.
• Η Κύπρος δεν μπορεί να παραμένει απλώς “κυπριακό ζήτημα”. Είναι αναπόσπαστο μέρος του ελληνικού ζωτικού χώρου και η επιβίωσή της αφορά άμεσα την επιβίωση του ελληνισμού στην Ανατολική Μεσόγειο.

2. Επανενεργοποίηση του Ενιαίου Αμυντικού Δόγματος:

• Το δόγμα αυτό, που εγκαταλείφθηκε τις τελευταίες δεκαετίες, πρέπει να αναβιώσει με πρακτικά βήματα: κοινές στρατιωτικές ασκήσεις, ανάπτυξη ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Κύπρο και ενοποιημένη αμυντική σχεδίαση.
• Η παρουσία ελληνικών στρατιωτικών βάσεων στην Κύπρο είναι κρίσιμη για την αποτροπή της τουρκικής απειλής.

3. Οικονομική και ενεργειακή ενοποίηση:

• Η αξιοποίηση των ενεργειακών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου πρέπει να αντιμετωπίζεται ως κοινή εθνική υπόθεση, με την Ελλάδα να λειτουργεί ως κόμβος για τη μεταφορά των ενεργειακών πόρων της Κύπρου και της περιοχής προς την Ευρώπη.
• Η δημιουργία ενός ενιαίου ενεργειακού και οικονομικού δικτύου θα ενισχύσει την ελληνική παρουσία και επιρροή στην Ανατολική Μεσόγειο.

 Συμμαχίες για τον έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου

1. Εμβάθυνση των περιφερειακών συμμαχιών:

• Η στρατηγική συνεργασία με το Ισραήλ και την Αίγυπτο πρέπει να ενισχυθεί και να αποκτήσει σαφή στρατιωτικό και οικονομικό χαρακτήρα.
• Οι κοινές ασκήσεις με το Ισραήλ, η συνεργασία σε θέματα ασφάλειας και η δημιουργία διακρατικών ενεργειακών έργων (π.χ. EastMed) αποτελούν βασικά εργαλεία για τον έλεγχο της περιοχής.

2. Διεύρυνση της ευρωπαϊκής και διεθνούς στήριξης:

• Η Ελλάδα και η Κύπρος πρέπει να πιέσουν για ενεργότερη ευρωπαϊκή εμπλοκή στην Ανατολική Μεσόγειο, με έμφαση στην προστασία των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και την αντιμετώπιση της τουρκικής παραβατικότητας.
• Η συνεργασία με τη Γαλλία, ως ισχυρή ναυτική δύναμη, είναι καθοριστική για την αποτροπή της τουρκικής παρουσίας.

3. Ενεργή εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών:

• Η πρόσφατη αναθέρμανση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων πρέπει να οδηγήσει σε απτά αποτελέσματα, όπως την ενίσχυση της στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ σε ελληνικές βάσεις και την υποστήριξη ελληνικών συμφερόντων έναντι της Τουρκίας.
• Παράλληλα, η Ελλάδα πρέπει να πιέσει για την παραμονή του εμπάργκο εξαγωγών προηγμένων οπλικών συστημάτων προς την Τουρκία.

Ανάδειξη του διεθνούς δικαίου ως εργαλείου ανάσχεσης της Τουρκίας

1. Διεθνοποίηση της τουρκικής επιθετικότητας:

• Συστηματική παρουσίαση στα διεθνή φόρα της Τουρκίας ως χώρας που παραβιάζει το διεθνές δίκαιο, τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο.
• Επίκληση του διεθνούς δικαίου για τη διασφάλιση των ελληνικών και κυπριακών κυριαρχικών δικαιωμάτων.

2. Προσφυγές σε διεθνή δικαστήρια:

• Αξιοποίηση νομικών διαδικασιών για την αμφισβήτηση της τουρκικής παρουσίας στην Κύπρο, τις παραβιάσεις στο Αιγαίο και την καταστροφή της κυπριακής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Ανατροπή του ισοζυγίου ισχύος στην Ανατολική Μεσόγειο

1. Στρατιωτική ανασύνταξη:

• Επένδυση σε αμυντικά συστήματα υψηλής τεχνολογίας, αντιαεροπορικά συστήματα και ναυτική ισχύ, που θα ενισχύσουν την αποτροπή.
• Διατήρηση υψηλού επιπέδου στρατιωτικής ετοιμότητας με συστηματική εκπαίδευση και κοινές ασκήσεις με συμμάχους.

2. Ενεργειακή ανεξαρτησία και συνεργασία:

• Προώθηση ενεργειακών έργων που θα μειώσουν την Ευρωπαϊκή εξάρτηση από την Τουρκία και θα ενισχύσουν την ελληνική επιρροή στην περιοχή.

Συμπέρασμα

Η ελληνική στρατηγική μετά το 1974 χαρακτηρίστηκε από υποχωρήσεις και αποδοχή τετελεσμένων, με αποκορύφωμα τις Συμφωνίες Κορυφής του 1977. Η αποτυχία να αντιμετωπιστεί το Κυπριακό ως διεθνές ζήτημα εισβολής, η απώλεια του μοχλού πίεσης του εμπάργκο και η έλλειψη συντονισμένης στρατηγικής είχαν ολέθριες μακροπρόθεσμες συνέπειες για την Ελλάδα και την Κύπρο.

Η ενοποίηση του ζωτικού χώρου Ελλάδας και Κύπρου σε έναν ενιαίο εθνικό ζωτικό χώρο είναι το θεμέλιο για την αντιμετώπιση της τουρκικής επιθετικότητας. Η κοινή στρατηγική για την Ανατολική Μεσόγειο, η αξιοποίηση των συμμαχιών και η ανάδειξη του διεθνούς δικαίου μπορούν να αποτρέψουν την περαιτέρω υποχώρηση των ελληνικών συμφερόντων και να αποκαταστήσουν τη σταθερότητα και την ειρήνη στην περιοχή. Η Ελλάδα και η Κύπρος πρέπει να δράσουν ως ένας ενιαίος πυλώνας ασφάλειας και ανάπτυξης, επαναφέροντας την ισορροπία ισχύος προς όφελος του ελληνισμού.

Η επιστροφή σε μια Ορθολογική, Ρεαλιστική λογική, με πρόταξη του δικαίου, διπλωματική ισχύ και στρατιωτική αποτροπή, είναι απαραίτητη για να αντιμετωπιστεί η τουρκική απειλή. Μόνο έτσι μπορεί να διασφαλιστεί η εθνική κυριαρχία και η ειρήνη στην Ανατολική Μεσόγειο.

Μόνο έτσι θα αλλάξουμε πορεία,

Μόνο έτσι θα ξεφύγουμε από τις ατραπούς που μας οδήγησαν Τυφλοί Ηγέτες

---

[1] Επανένωση: Απελευθέρωση ή Υποδούλωση;

[2] Η Πορεία των Τυφλων, Η Αφετηρία

---

[i] ΟΙ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΚΟΡΥΦΗΣ ΜΑΚΑΡΙΟΥ – ΝΤΕΚΤΑΣ, 1977

Συμφωνία μεταξύ του τότε Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και του Τουρκοκύπριου ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς, στην οποία κατέληξαν κατά τη συνάντησή τους υπό την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ:

1. Επιζητούμε μια ανεξάρτητη, αδέσμευτη δικοινοτική ομόσπονδη Δημοκρατία.
2. Το έδαφος υπό τη διοίκηση της κάθε κοινότητας πρέπει να συζητηθεί υπό το φως της οικονομικής βιωσιμότητας ή παραγωγικότητας και της ιδιοκτησίας γης.
3. Θέματα αρχών όπως η ελευθερία διακίνησης, ελευθερία εγκατάστασης, το δικαίωμα περιουσίας και άλλα εξειδικευμένα ζητήματα, είναι ανοικτά για συζήτηση, λαμβάνοντας υπόψη τη θεμελιώδη βάση ενός δικοινοτικού ομοσπονδιακού συστήματος και ορισμένες πρακτικές δυσκολίες, οι οποίες μπορεί να προκύψουν για την τουρκοκυπριακή κοινότητα.
4. Οι εξουσίες και αρμοδιότητες της κεντρικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης θα είναι τέτοιες, ώστε να διασφαλίζουν την ενότητα της χώρας λαμβανομένου υπόψη και του δικοινοτικού χαρακτήρα του κράτους.

Στα Αγγλικά:

1. We are seeking an independent, non-aligned, bi-communal Federal Republic.
2. The territory under the administration of each community should be discussed in the light of economic viability or productivity and land ownership.
3. Questions of principles like freedom of movement, freedom of settlement, the right of property and other specific matters, are open for discussion, taking into consideration the fundamental basis of a bi-communal federal system and certain practical difficulties which may arise for the Turkish Cypriot Community.
4. The powers and functions of the central federal government will be such as to safeguard the unity of the country having regard to the bi-communal character of the State.