Οι ΗΠΑ και Ρωσία, συναντήθηκαν σε ανώτατο επίπεδο, στις 18/2/2025 στο Ριάντ. Για πρώτη φόρα μετά την έναρξη του Ουκρανικού πολέμου. Από μόνο του το γεγονός θα μπορούσε να εκληφθεί σαν επιστροφή της λογικής στην διεθνή σκηνή μετά από μια τριετία παραλογισμού.
Είναι, όμως, έτσι η πραγματικότητα; Υπάρχει πράγματι η Αναγνώριση ότι η σύγκρουση δεν μπορεί να συνεχιστεί επ’ αόριστον χωρίς υψηλό κόστος για όλους; Σίγουρα οι συνομιλίες δεν είναι μέρος ενός προσωρινού τακτικισμού; Σίγουρα δεν είναι ένας σταθμός ανασυγκρότησης πριν την «Τελική Νίκη»;
Ποια Τα δεδομένα σήμερα; ποιοι οι «Παίχτες», ποια τα «Πιόνια»; Ποιες οι προθέσεις; Ποιες οι δυνατότητες;
Ουκρανία, Μικρό Κράτος στο έλεος της “Ανάγκης των Ισχυρών»
Η Ουκρανία, επιδιώκει την ενίσχυση της εθνικής της ανεξαρτησίας μέσω της στήριξης των ΗΠΑ και της Δύσης, αλλά η θέση της είναι δομικά αδύναμη απέναντι σε μια Ρωσία που τη θεωρεί κρίσιμη για την ασφάλειά της. Η γεωγραφική της θέση την καθιστά φυσική γραμμή άμυνας για τη Ρωσία και ταυτόχρονα προκεχωρημένο φυλάκιο για τη Δύση. θέλει να αποφασίζει για τον εαυτό της, αλλά το πεδίο ελιγμών της περιορίζεται όσο εξαρτάται από εξωτερική βοήθεια.
Η Ουκρανία, παρά τη θέλησή της να διαμορφώσει τη μοίρα της, είναι δέσμια των γεωπολιτικών συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων. Κλασικό παράδειγμα ενός μικρού κράτους που βρίσκεται στο έλεος της “ανάγκης των ισχυρών”, με αβέβαιη προοπτική για το μέλλον του.
ΕΕ: Ισχυρός Οικονομικά, Αδύναμος Γεωπολιτικά Παίκτης
Η ΕΕ υποστηρίζει την Ουκρανία οικονομικά και στρατιωτικά και προσπαθεί να μειώσει την ενεργειακή της εξάρτηση από τη Μόσχα. Όμως, δεν έχει τη στρατηγική αυτονομία να χαράξει δική της πολιτική ανεξάρτητα από τις ΗΠΑ. Διαθέτει οικονομικούς πόρους και ήπια ισχύ, αλλά στρατιωτικά παραμένει εξαρτημένη από το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ. Ο ρόλος της στις διαπραγματεύσεις ΗΠΑ-Ρωσίας είναι δευτερεύων κυρίως επειδή δεν διαθέτει την στρατιωτική ισχύ να επιβάλει όρους.
Κίνα: «Ο Τρίτος Παίκτης»
Η Κίνα έχει γίνει για την Ρωσία οικονομική σανίδα σωτηρίας σαν κύριος αγοραστής ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Της παρέχει πολιτική κάλυψη. Το Πεκίνο δεν έχει καταδικάσει ρητά τη ρωσική εισβολή και ταυτόχρονα προωθεί μια «ειρηνική διευθέτηση».
Η στήριξη της όμως φθάνει σε ορατά Όρια. Δεν παραβιάζει κόκκινες γραμμές, δεν διακινδυνεύει οικονομικές κυρώσεις. Η εξάρτησή της από τις δυτικές αγορές είναι πολύ μεγαλύτερη από τη σχέση της με τη Ρωσία.
Διαμορφώνει τη γεωπολιτική σκακιέρα υπέρ των δικών της συμφερόντων. Προωθεί μια πολύ-πολική παγκόσμια τάξη, όπου ΗΠΑ και Ρωσία δεν θα είναι οι μοναδικοί ρυθμιστές.
Ανεξάρτητα από την έκβαση των συνομιλιών, η Κίνα είναι ο μεγάλος ωφελημένος της σύγκρουσης. Η Ρωσία εξαρτάται όλο και περισσότερο από το Πεκίνο και η Δύση αποσπάται και αποδυναμώνεται στρατηγικά από τον Ειρηνικό.
Η Κίνα δεν είναι απλώς ένας παρατηρητής των συνομιλιών ΗΠΑ-Ρωσίας. Είναι ο τρίτος, αθόρυβος, αλλά καθοριστικός παίκτης, που καθοδηγεί τις εξελίξεις υπόγεια. Αν και προβάλλει μια εικόνα ουδετερότητας, στην πραγματικότητα επωφελείται από την αποδυνάμωση της Ρωσίας και την εμπλοκή των ΗΠΑ σε έναν μακροχρόνιο πόλεμο. Ακολουθεί την τακτική της αναμονής, επιτρέποντας στους αντιπάλους της να εξασθενήσουν πριν παρέμβει αποφασιστικά.
Ρωσία: Αντοχή & Αναθεωρητισμός
Παρά τις αρχικές αποτυχίες, η Ρωσία έχει επιδείξει Στρατιωτική Δύναμη και Αντοχή. Προσαρμόστηκε στον παρατεταμένο πόλεμο. Έχει ενισχύσει την πολεμική της βιομηχανία και κινητοποιεί μεγάλες εφεδρείες. Το μέγεθος της, της επιτρέπει να απορροφά απώλειες και να διατηρεί μακροχρόνιες επιχειρήσεις.
Παρά τις κυρώσεις, η ρωσική οικονομία αντέχει λόγω των εσόδων από ενεργειακές εξαγωγές (κυρίως προς Κίνα & Ινδία). Οι Ρώσοι έχουν προσαρμοστεί σε έναν «πόλεμο φθοράς» και η κοινωνία δεν δείχνει σημάδια μαζικής αντίδρασης.
Στόχος της, η Ολική Υποταγή της Ουκρανίας. Η Μόσχα δεν θέλει απλώς να τερματίσει τον πόλεμο, αλλά να εξασφαλίσει στρατηγικό έλεγχο στην Ουκρανία. Θέλει να παγιοποιήσει τα κέρδη της και να επιβάλει όρους παράδοσης στο Κίεβο.
Ο Πούτιν δεν διαπραγματεύεται από θέση αδυναμίας. Αντίθετα, εκτιμά πως η Δύση κουράζεται από τον πόλεμο και αναζητά συμβιβασμό. Στόχος του είναι να υπονομεύσει την ενότητα του ΝΑΤΟ και να δείξει πως η Ρωσία αντέχει περισσότερο από τη Δύση.
Η Ρωσία δεν επιδιώκει άμεση ειρήνη, αλλά στρατηγική νίκη μέσω της φθοράς του αντιπάλου.
ΗΠΑ: Διεθνής «Αστυνόμος», Μέγας Υποστηρικτής
Οι ΗΠΑ βασίζονται στην Οικονομική και Στρατιωτική Υπεροχή. Χρηματοδοτούν και εξοπλίζουν την Ουκρανία με προηγμένα όπλα. Διαθέτουν τεράστια οικονομική βάση και δεν πλήττονται άμεσα από τον πόλεμο όπως η Ευρώπη.
Διατηρούν βαθιές, συμπαγείς συμμαχίες και Διεθνή Νομιμοποίηση. Το ΝΑΤΟ παραμένει ενωμένο και πρόσφατα ενισχυμένο με την είσοδο της Φινλανδίας και της Σουηδίας. Ελέγχουν το διεθνές οικονομικό σύστημα, επιβάλλουν κυρώσεις στη Ρωσία και περιορίζουν την πρόσβασή της σε κρίσιμες τεχνολογίες.
Μέχρι πρότινος εκτιμούσαν πως η συνέχιση της σύγκρουσης φθείρει τη Ρωσία και τη μετατρέπει σε έναν εξαρτημένο εταίρο της Κίνας.
Δεν επιθυμούν άμεση εμπλοκή, αλλά προτιμούν έναν πόλεμο φθοράς, όπου η Ουκρανία θα «αιμορραγεί» τη Ρωσία. Μέχρι στιγμής δεν πίεζαν για άμεσο συμβιβασμό, παρότρυναν έναν παρατεταμένο πόλεμο που θα αποδυναμώσει τη Ρωσία μακροπρόθεσμα. Η εκλογή του Τραμπ δείχνει να διαφοροποιεί αυτή την προσέγγιση.
Η στρατηγική των ΗΠΑ προς την Ουκρανία δεν περιορίζεται μόνο στη γεωπολιτική και τη στρατιωτική ασφάλεια, αλλά επεκτείνεται και στον έλεγχο του ορυκτού πλούτου της χώρας. Ο πλούτος αυτός έχει γεωπολιτική αξία για τις ΗΠΑ. Συνδέεται με την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης και τον περιορισμό της επιρροής της Ρωσίας, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει την εκμετάλλευση στρατηγικών πόρων από τη Δύση.
Το Μέγα Ερώτημα. Είναι οι συνομιλίες ΗΠΑ- Ρωσίας, Επιστροφή στην Ορθολογισμό ή Ελιγμός του παραλογισμού;
Επιστροφή στον Ορθολογισμό σημαίνει Βούληση για επίτευξη Διαρκούς Ειρήνης. Για να γίνει αυτό απαιτούνται σημαντικές και γενναίες διαφοροποιήσεις στις πολιτικές, τις στρατηγικές και τις αντιλήψεις των 2+1 Κύριων «Παικτών», ΗΠΑ – Ρωσίας και Κίνας κατά δεύτερο λόγο. Η ΕΕ όσο και να το επιδιώκει δεν έχει πρωτεύοντα ρόλο και η Ουκρανία είναι δέσμια των ισχυρών.
- « Το Μάταιο της Τελικής Νίκης»
Πρώτη και Κύρια παραδοχή είναι η αποδοχή του «Μάταιου της Τελικής Νίκης». Η πλήρης καταστροφή του αντιπάλου ή η απόλυτη επικράτηση είναι αδύνατη και καταστροφική για όλους τους εμπλεκόμενους.
- Διαφορετική Αντίληψη για την «Κύρια Απειλή»
Οι ΗΠΑ βλέπουν τη Ρωσία ως στρατηγικό αντίπαλο και απειλή για την ευρωπαϊκή και παγκόσμια ασφάλεια.
Η Ρωσία, από την άλλη, βλέπει τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ ως απειλές για την εθνική της ασφάλεια, θεωρώντας την επέκταση του ΝΑΤΟ, ως άμεσο κίνδυνο για την κυριαρχία της και την επιρροή της στην περιοχή.
Οι δύο πλευρές πρέπει να αποδεχτούν ότι η αντίληψη της “αντίπαλης απειλής” πρέπει να αλλάξει, μέσω στρατηγικών συζητήσεων και κατανόησης των ανησυχιών της καθεμιάς.
- Αμοιβαία Αναγνώριση των Συμφερόντων σε Ουκρανία, Ανατολική Ευρώπη και Μέση Ανατολή
Η αμοιβαία αναγνώριση των συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων σε περιοχές όπως η Ουκρανία, η Ανατολική Ευρώπη και η Μέση Ανατολή είναι κρίσιμη για την επίτευξη ειρήνης. Η Ουκρανία αποτελεί στρατηγική πρόκληση για τις ΗΠΑ και τη Ρωσία. Η Ανατολική Ευρώπη και η επέκταση του ΝΑΤΟ επίσης, ενώ στη Μέση Ανατολή, ενεργειακά συμφέροντα, συμμαχίες και ζώνες επιρροής, συγκροτούν ένα εκρηκτικό μίγμα.
Η ειρηνική συνύπαρξη προϋποθέτει την αποδοχή αυτών των αμοιβαίων συμφερόντων χωρίς πλήρη επικράτηση από καμία πλευρά.
- Ευημερία των Κοινωνιών: Το Κλειδί για «Διαρκή Ειρήνη»
Τελευταία αλλά όχι έσχατη συνθήκη για διάρκεια του συμβιβασμού είναι η Ευημερία των κοινωνιών.
Όσο αδύναμες, όσο εξαρτημένες, όσο δέσμιες στην Ανάγκη των Ισχυρών και να είναι οι κυβερνήσεις και διοικήσεις, δεν μπορεί να υπάρξει διαρκής ειρήνη αν υπάρχει παρατεταμένη σύγκρουση με τις ανάγκες της κοινωνίας.
Ο περιορισμός Ιδιοτελών Συμφερόντων οικονομικών κολοσσών, που συχνά καθοδηγούν και πυροδοτούν συγκρούσεις και θεσμοθετημένη παροχή οικονομικής αυτοτέλειας στις κοινωνίες, είναι Το Κλειδί για «Διαρκή Ειρήνη».
Η ειρηνική επίλυση των διαφορών πρέπει να λαμβάνει υπόψιν την ευημερία των κοινωνιών. Μια συμφωνία που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες των λαών, προωθώντας τη σταθερότητα και την ανάπτυξη, θα πρέπει να περιορίζει τα ιδιοτελή συμφέροντα που επιθυμούν να διατηρήσουν την σύγκρουση για οικονομικά οφέλη.
Η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ υπό τον Ντόναλντ Τραμπ, με επανειλημμένες δηλώσεις, φαίνεται να υιοθετεί την ανάγκη για αμοιβαία αναγνώριση των συμφερόντων στις επίμαχες περιοχές. Παρόμοια πολιτική, δείχνει να μην απορρίπτει και η Κυβέρνηση Πούτιν.
Αν και από μόνο του το γεγονός της έναρξης συνομιλιών μπορεί να θεωρηθεί ως ένδειξη ότι υπάρχει μια αναγνώριση του «Μάταιου της Τελικής Νίκης» δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι οι δύο χώρες έχουν πράγματι αναγνωρίσει και υιοθετήσει την αποδοχή του. Επίσης δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για αλλαγή στην αντίληψη τους περί της «Κύριας Απειλής». Επιπλέον, δεν υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίες που να υποδεικνύουν εστίαση στην ευημερία των κοινωνιών ως μέσο για την επίτευξη διαρκούς ειρήνης.
Με τα συγκεκριμένα δεδομένα, χωρίς απτά βήματα προόδου στην όλη διαδικασία. χωρίς να αλλάξει η αντίληψη της «Κύριας Απειλής» και χωρίς αποδοχή του «Μάταιου της Τελικής Νίκης», η πιο πιθανή κατάληξη θα είναι Μια «Ψυχρή Ειρήνη» με καθορισμό Νέων Ζωνών Επιρροής. Μια Εύθραυστη Ισορροπία χωρίς Πραγματική Ειρήνη.
Αν η αντίληψη της «Κύριας Απειλής» δεν αλλάξει, οι δύο πλευρές θα συνεχίσουν να εξοπλίζονται και να υπονομεύουν η μία την άλλη, διατηρώντας υψηλή ένταση.
Οι ΗΠΑ και η Ρωσία μπορεί να κλείσουν προσωρινές συμφωνίες για την Ουκρανία ή άλλες περιοχές, αλλά αν δεν υπάρχει αποδοχή του «Μάταιου της Τελικής Νίκης», απλά θα κερδίζουν χρόνο για τον επόμενο γύρο αντιπαράθεσης.
Εάν δεν ληφθούν μέτρα για την ευημερία των κοινωνιών, τοπικές εξεγέρσεις και πολιτική αστάθεια μπορεί να σαμποτάρουν κάθε συμφωνία.
Αν και η αμοιβαία αναγνώριση των συμφερόντων είναι ένα σημαντικό βήμα, από μόνη της δεν αρκεί για διαρκή ειρήνη. Θα οδηγήσει απλά σε μια συμφωνημένη συνταγή διαχείρισης της σύγκρουσης, όχι επίλυσής της. Αυτό σημαίνει ότι η ειρήνη θα είναι προσωρινή, με υψηλή πιθανότητα αναζωπύρωσης της έντασης στο μέλλον και όταν αλλάξουν οι πολιτικές συνθήκες. Χωρίς αλλαγή στην αντίληψη της απειλής και χωρίς αποδοχή ότι μια τελική νίκη είναι αδύνατη, η ειρήνη θα είναι εύθραυστη και γεμάτη εντάσεις.
