Την αφορμή για τη σημερινή αναζήτηση, μου την έδωσε η επικριτική στάση, ενός φίλου μου καθηγητή, προς ένα γκράφιτι στα ντουλάπια («lockers”) του σχολείου του. Πραγματική ώθηση όμως μου έδωσε η συζήτηση που πυροδότησε αυτό στην παρέα.
Το συγκεκριμένο γκράφιτι είναι στην ουσία μια προσπάθεια αποτύπωσης του διάσημου έργου του Banksy “Flower Thrower” (ή “Love is in the Air”), όπου απεικονίζεται μια φιγούρα έτοιμη να ρίξει κάτι σαν βόμβα – αλλά στη θέση της κρατάει ένα μπουκέτο λουλούδια.
Η συζήτηση άφησε συγκεκριμένα ερωτήματα να μου βασανίζουν το μυαλό.
- Είναι το συγκεκριμένο γκράφιτι καταστροφή σχολικής περιουσίας ή θεμιτή ανάγκη έκφρασης;
- Το έργο αυτό προάγει τη βία ή είναι μορφή αντίστασης στην κοινωνική αδικία;
Ένα γκράφιτι σε τοίχο σχολικής μονάδας: για κάποιους, μια πράξη βανδαλισμού, για άλλους, μια κραυγή έκφρασης.
Ένα σύνθημα ζωγραφισμένο με σπρέι, ενάντια στα τετριμμένα σχολικά πρέπει, εγείρει ερωτήματα:
Είναι αυτό καταστροφή σχολικής περιουσίας ή μήπως ανάδειξη της περιουσίας που ο έφηβος θεωρεί δική του;
Καταστροφή ή δημιουργία; Παραβατικότητα ή δημιουργική αντίσταση;
Η παιδαγωγική οφείλει να βλέπει πίσω από την επιφάνεια. Το παιδί που ζωγράφισε δεν στόχευσε στην καταστροφή, αλλά στην ανάκτηση χώρου.
Χώρου νοητικού, συμβολικού, ανθρώπινου.
Όταν φιμώνουμε τον λόγο του, ο νέος θα τον εκφράσει εκεί που μπορεί, όπως μπορεί – στον τοίχο με Σπρέι.
Το ερώτημα όμως επιμένει: οδηγεί αυτή η πράξη στη βία και στην παραβατικότητα;
Ή μήπως είναι ακριβώς το αντίθετο: μια ειρηνική, αν και ωμή, μορφή αντίστασης στην κοινωνική αδικία;
Οι νέοι βλέπουν, αισθάνονται, κατανοούν. Νιώθουν τις αδυναμίες διαβάζουν τις ανορθογραφίες του κόσμου που τους παραδίδουμε.
Και κάποιες φορές, τις ζωγραφίζουν.
Άκου πριν σβήσεις, Νιώσε πριν αποκλείσεις.
Αν θέλουμε οι αυριανοί πολίτες να έχουν ελεύθερη σκέψη, ήθος και κρίση, τότε οφείλουμε να διαχειριστούμε την πράξη αυτή όχι με θυμό, αλλά με σύνεση υπομονή και κατανόηση.
Δεν είναι κάθε παραβίαση απειλή. Κάποιες είναι ευκαιρίες παιδείας.
Ο στόχος του σχολείου δεν είναι να διαμορφώσει υπάκουους, αλλά ελεύθερους με σεβασμό, κρίση και ανθρωπιά.
Το γκράφιτι είναι σύμπτωμα, η παιδαγωγική είναι η θεραπεία, όχι η καταστολή.
Κάλεσμα Δημιουργίας αντί καταστολής.
Αντί για τιμωρία, ας απαντήσει το σχολείο με πρόσκληση και πρόταση:
- Ένας διαγωνισμός γκράφιτι με θέμα “Ελευθερία”.
- Η πρόσοψη ή ο τοίχος του γυμναστηρίου παραδίδεται στους μαθητές ως καμβάς έκφρασης.
- Οι μαθητές δημιουργούν, ζωγραφίζουν αξίες και ανταμείβονται. Ακολουθούν την ομορφιά της εφηβικής τους ψυχής.
- Οι τοίχοι μετατρέπονται σε φόρουμ διαλόγου και όχι σε πεδία καταστολής.
Θέλουμε Δημιουργία, Χτίζουμε κλουβιά!
Διαλαλούμε την ανάγκη κριτικής σκέψης. αλλά καταδικάζουμε πριν κατανοήσουμε. Σβήνουμε πριν διαβάσουμε.
Ζητούμε δημιουργία, αλλά επιβάλουμε την υπακοή.
Η ελευθερία δεν διδάσκεται με διαταγές, ούτε με φόβο.
Μόνον το παράδειγμα μας, ο σεβασμός, η κατανόηση, η εμπιστοσύνη μας μπορεί να κατευθύνει εφηβικές ψυχές.
Μπορεί η ζωγραφιές τους να ’ναι ακατέργαστες μπορεί ο λόγος τους να ’ναι ωμός αλλά αν είναι αληθινός, όσο άγαρμπος κι αν είναι, είναι καλύτερος απ’ τη σιωπή των υπάκουων.
Η κοινωνία που φοβάται τον παλμό της νεότητας, θα γερνάει κάθε μέρα.
Ο δάσκαλος που θέλει να καλλιεργήσει Αρετή, ας κατέβει απ’ την έδρα του, ας καθίσει πλάι στον νέο, ας αφουγκραστεί την ανάγκη του ας τον οδηγήσει σε δρόμους δημιουργίας, ας δώσει νόημα στα όνειρα του.
Γιατί η τιμωρία δεν μορφώνει. Μόνο η εμπιστοσύνη, η κατανόηση, η καθοδήγηση μπορούν να κερδίσουν νεανικές ατίθασες ψυχές.
Χίλιες φορές να έχουμε σχολεία με τοίχους καμβάδες παρα σχολεία με τοίχους φράγματα.
